'Muziek kan iemand zijn identiteit teruggeven'

zorgwelzijn.nl

Neurowetenschapper en musicus Ben van Cranenburgh stelt dat muziek een belangrijke rol kan spelen in het welzijn van mensen. Hij gaat daarbij een stap verder dan Erik Scherder, die het vooral heeft over het luisteren naar muziek. 'Muziek maken is superieur aan ernaar luisteren.' Van Cranenburgh is van mening dat muziek, en met name actief muziek maken, een therapeutische werking kan hebben voor mensen met hersenaandoeningen. 'Muziek kan slapende en verwaarloosde netwerken in de hersenen activeren.'

Hij spreekt over ‘het raadsel muziek’ en over ‘de mysterieuze werking’ ervan op het brein. Maar tegelijkertijd kan Ben van Cranenburgh haarfijn uitleggen waarom muziek zo’n belangrijke rol kan spelen in het welzijn van mensen. ‘Het bespelen van een instrument vergt uiteenlopende vaardigheden. Om te beginnen gebruik je je motoriek, vaak op verschillende manieren. Bij een viool of gitaar moet je bijvoorbeeld met je ene hand iets anders doen dan met je andere hand. Daarnaast stimuleert muziek de zintuiglijke vaardigheden, aangezien je luistert naar het geluid dat je produceert en – als je in een orkest speelt – naar wat de andere muzikanten spelen. De pianist heeft niet alleen een vingervlugheid, maar ook een Fingerspitzengefühl, dat wil zeggen: hij heeft het gevoel van zijn vingertoppen getraind. Muziek heeft ook met emoties te maken, het roept emoties bij ons op en we kunnen er emoties in leggen: expressie. Tot slot doet muziek een beroep op onze cognitieve vaardigheden. Net als bij een roman vertelt een muziekstuk een verhaal, de muziek ontwikkelt zich, bevat climaxen en rustpunten. Het is een muzikaal betoog en dat betoog moet je begrijpen.’

Opengebroken geheugen

Deze diverse facetten aan het maken van muziek zorgen ervoor dat verschillende delen van de hersenen worden geactiveerd. Zelfs slapende en verwaarloosde netwerken kunnen weer tot leven worden gewekt. Van Cranenburgh heeft talloze voorbeelden van de wijze waarop dit kan uitpakken in de praktijk. De bekende Oliver Sacks maakte vlak voor zijn dood een prachtig filmpje: Old man in nursing home. Een demente man is al acht jaar apathisch. Met behulp van fotoboeken kwam een creatieve therapeut er achter dat hij van gospelsongs hield. Via een koptelefoon lieten ze hem gospelmuziek horen en hij kwam weer geheel tot leven. Eerst begon hij mee te zingen en later te vertellen over die periode van zijn leven. Van Cranenburgh: ‘Het geheugen dat helemaal op slot zat, was opengebroken. Zo kan muziek ervoor zorgen dat iemand weer bezield raakt, er weer achter komt wie hij is. Het kan iemand zijn identiteit teruggeven.’

[...]

Muziektherapeut is onmisbaar

Ook is de neurowetenschapper en musicus van mening dat muziektherapeuten onmisbaar zijn in zorginstellingen. ‘Soms denken mensen nog dat een muziektherapeut een juffrouw met een gitaar is, maar het is veel meer dan dat. Wat denk je dat beter is voor lichaam en geest? Een kwartier op de hometrainer bij de fysiotherapeut of een kwartier dansen op je favoriete muziek? Het is jammer dat muziektherapeuten vaak als eerste worden wegbezuinigd in de zorg.’

Het enige dat overblijft

Muziek is misschien wel het meest toegankelijke middel om de hersenen te activeren. Dieren en kinderen zijn nu eenmaal niet altijd voorhanden en om te bewegen moet je een zekere lichamelijke conditie hebben. ‘Dat ervaar ik zelf’, zegt Van Cranenburgh. ‘Bij het sporten merk ik duidelijk dat mijn prestaties achteruit gaan nu ik ouder word. Maar bij het klarinet of piano spelen heb ik nog geen enkele aftakeling gesignaleerd. Dus als we straks allemaal honderd worden, is muziek misschien wel het enige dat overblijft om onze hersenen te activeren.’

Lees het volledige artikel hier op zorgwelzijn.nl